W ramach Ogólnopolskiego Czytania Dzieciom Biblioteka Publiczno-Szkolna M i G Mikołajki Filia w Baranowie proponuję w ramach XIX Ogólnopolskiego Tygodnia Czytania Dzieciom Fundacji ABC XXI trochę historii magazynu dla dzieci “Świerszczyk” , który w tym roku obchodzi 75 urodziny.
„Świerszczyk” z popiołów
Był 1 maja 1945 roku. Trwała wojna. W wyzwolonej Łodzi, w Spółdzielni Wydawniczej „Czytelnik”, ukazał się pierwszy numer „Świerszczyka”.
Tytuł wymyśliła znana pisarka, Ewa Szelburg-Zarembina , późniejsza inicjatorka budowy Szpitala-Pomnika Centrum Zdrowia Dziecka.
Grający za kominem świerszcz miał być symbolem tego, co wiele dzieci utraciło w wojennej zawierusze – ciepła rodzinnego domu.
Okładkę pierwszego numeru namalował znakomity ilustrator,
Jan Marcin Szancer, natomiast pierwszą winietę „Świerszczyka” zaprojektował inny wybitny grafik, Eryk Lipiński, satyryk i długoletni redaktor naczelny „Szpilek”. Pierwszą redaktor naczelną „Świerszczyka” została pisarka, krytyk literacki i tłumaczka, Wanda Grodzieńska.
W pierwszych latach działalności czasopismo zastępowało zniszczone podczas wojny podręczniki. W 1951 roku połączyło się z warszawskimi „Iskierkami” i zaczęło się ukazywać
w „Naszej Księgarni”. „Świerszczyk”-Iskierki” wychodził do 1956 roku, kiedy czytelnicy zdecydowali o powrocie do nazwy „Świerszczyk”.
Z dzisiejszej perspektywy wyraźnie widać, że historia zatoczyła koło – kiedyś „Świerszczyk” zastępował podręczniki, dzisiaj ukazuje się w wydawnictwie edukacyjnym. I w dalszym ciągu pomaga w nauce czytania i rozwija wyobraźnię
„Świerszczyk” a propaganda
Przed 1956 rokiem, „Świerszczyk” , podobnie jak reszta prasy, podlegał cenzurze. Otrzymywał wytyczne, o czym należy pisać, a co pominąć milczeniem.
Dzięki mądrości redaktorów „Świerszczykowi” udało się nie angażować w politykę.
„Jedynie słuszną linię programową” prezentowały… tłumaczenia baśni narodów ZSRR. Śmierć Stalina pismo musiało jednak uczcić portretem wodza na okładce.
„Świerszczyk” rekordzista
W latach 50. i 60. do „Świerszczyka” przychodziło nawet 7 tysięcy listów miesięcznie!
Dzisiaj listy w kopercie to rzadkość – czytelnicy wolą wysyłać e-maile lub odwiedzać profil Świerszczyka, Bajetana Hopsa, na Facebooku
Na początku lat 70. „Świerszczyk” bił wszelkie rekordy popularności. Czasopismo systematycznie zwiększało nakład i ukazywało się wtedy w 900 tysiącach egzemplarzy!
„Świerszczyk” i ludzie
„Świerszczyk” zawsze miał szczęście do ludzi. Najwybitniejsi twórcy literatury dziecięcej i najlepsi polscy ilustratorzy oddawali swe pióra i pędzle do dyspozycji zielonego przyjaciela dzieci.
Współpracowali z nim i przyjaźnili się przez dziesięciolecia.
Lata 40. I 50. XX wieku
Literaci: Wiera Badalska, Helena Bechlerowa, Wanda Chotomska, Wincenty Faber, Danuta Gellnerowa, Stanisław Grochowiak, Czesław Janczarski, Mira Jaworczakowa, Anna Kamieńska, Ludwik Jerzy Kern, Maria Kownacka, Tadeusz Kubiak, Joanna Kulmowa, Irena Landau, Hanna Łochocka, Ewa Nowacka, Józef Ratajczak, Maria Terlikowska, Marta Tomaszewska, Danuta Wawiłow.
Lata 60. i 70. XX wieku
Graficy: Julian Bohdanowicz, Tomasz Borowski, Bohdan Butenko, Jerzy Flisak,
Elżbieta Gaudasińska, Hanna Krajnik, Maria Mackiewicz, Wiesław Majchrzak,
Krystyna Michałowska, Hanna Nowak, Wanda i Bogusław Orlińscy, Zbigniew Rychlicki, Ewa Salamon, Olga Siemaszkowa, Jan Marcin Szancer, Bożena Truchanowska, Józef Wilkoń, Zdzisław Witwicki, Hanna Zakrzewska.
Lata 70. i 80. XX wieku
I nic się pod tym względem nie zmieniło. „Świerszczyk” w dalszym ciągu skupia wokół siebie najwybitniejszych polskich twórców. Są to m.in.
Od 2005 roku
Literaci: Paweł Beręsewicz, Alicja Biedronka, Marcin Brykczyński, Dorota Gellner, Roksana Jędrzejewska-Wróbel, Melania Kapelusz, Grzegorz Kasdepke, Irena Landau, Maria Ewa Letki, Anna Onichimowska, Elżbieta Pałasz, Marcin Przewoźniak, Zofia Stanecka, Zofia Staniszewska, Małgorzata Strzałkowska, Natalia Usenko, Grzegorz Wasowski, Małgorzata Węgrzecka, Wojciech Widłak, Rafał Witek, Ewa Zachara.
Od 2008 roku
Graficy: Anita Andrzejewska, Małgorzata Bieńkowska, Marcin Bruchnalski, Bogna Pniewska, Bohdan Butenko, Iwona Cała, Kacper Dudek, Maria Ekier, Piotr Fąfrowicz, Krystyna Lipka-Starbałło, Andrzej Pilichowski-Ragno, Ewa Poklewska-Koziełło, Piotr Rychel, Joanna Sedlaczek, Maciej Trzepałka, Katarzyna Warpas, Elżbieta Wasiuczyńska, Magdalena Wosik, Beata Zdęba, Agnieszka Żelewska.
Redaktor naczelne i Redaktorzy naczelni
Wanda Grodzieńska (1945–1955)
Władysław Kozłowski (1955–1968)
Bolesław Zagała (1969–1983)
Anna Kowalska (1983–1992)
Zdzisław Nowak (1992–1993)
Dorota Oleksiak (1993–1995)
Grzegorz Kasdepke (1995–2000)
Halina Ostaszewska (2000–2001)
Marcin Przewoźniak (2001)
Katarzyna Szantyr-Królikowska (2001–2008)
Małgorzata Węgrzecka (od 2008)
